Prostat kanseri erkeklerde en sık rastlanan kanser türüdür. Erkeğin tüm yaşamı boyunca prostat kanserine yakalanma ihtimali %15-20’dir. Prostat kanseri ayrıca erkeklerde akciğer kanserinden sonra ikinci sıklıkta ölüme de sebebiyet vermektedir. Erkek hastalarda böyle yüksek oranda saptanan ve ölüme neden olan bu kanser türünün erken yaşta tanı alarak tedavi edilmesi üroloji alanının en önemli konularından birisidir.
Prostat kanseri taraması
Prostat kanserinin taramasında kullanılmakta olan prostat spesifik antijen (PSA), makattan parmak yardımlı muayene (rektal tuşe) ve makat bölgesinden yapılan ultrasonun (TRUS) kanser saptama duyarlılığı düşüktür. Günlük pratikte çok sık kullanıldığımız ve kandan baktığımız PSA testi normal sınırlarda saptansa bile prostat kanseri varlığını dışlayamaz. Bu nedenle kan PSA değerleri tamamen normal saptanan hastalarda kanser olasılığı olabilir. Parmakla makat bölgesinden yapılan prostat muayenesi ise çoğunlukla ileri evreye atlamış prostat kanserlerinde belirti vermektedir. Makat bölgesinden yapılan ve transrektal ultrason olarak isimlendirilen görüntülemede (TRUS) ise prostatın kanser hücrelerini içeren bölgelerini ayırt edilememektedir. Ultrason cihazı eşliğinde yapılan biyopsi işlemi sırasında bu nedenle kanser alanları gözden kaçabilmektedir.
Multiparametrik prostat MRI (mp-MRI)
Prostat kanseri teşhisi için kullanılan yöntemlerin (PSA testi, rekatl tuşe, transrektal ultrason eşliğinde biyopsi) prostat kanserini erken evrede tespit etme başarısızlığı yüksektir. Bu ise prostatı daha detaylı gösteren özel MR tekniğinin geliştirilmesine neden olmuştur. 1990lı yıllarda geliştirilmeye başlanan ve günümüzde çok ileri teknolojik düzeye gelen bu MR tekniği multiparametrik prostat MR (mp-MRI) olarak isimlendirilmektedir. Damardan verilen ilaçlarla (intravenöz kontrast madde) oluşturulan ve çok sayıda kompleks görüntünün bir araya gelmesiyle oluşan bu MR, prostat anatomik yapısını daha detaylı göstermektedir (Şekil 1).
Şekil 1. 61 yaşında erkek hasta; PSA 6.1. Hastaya çekilen multiparametrik prostat MR görüntülerini görmekteyiz. Kanser şüphesi devam eden hastaya çekilen MR görüntülerinde prostat dokusu içinde kanser açısından şüpheli alan (işaretlenmiş ve kırmızı okla gösterilmiş) görülmektedir. MR görüntüleri kullanılarak şüpheli alandan alınan doku örneğinde (füzyon biyopsi işlemi) prostat kanseri saptanmış ve hasta erken tedavi edilmiştir.
Multiparametrik MR’da kanserli dokuların sınıflandırılması
Günümüzde prostat MR teknikleri zamanımızda çok gelişerek hastalığın tanı ve tedavi aşamalarını ileri noktaya taşımıştır. Standart yöntemlere kıyasla MR kanserli dokunun prostat içinde yerini ve kanser olasılığını yüksek doğruluk oranıyla tahmin etme ve tedaviyi yönlendirme imkanı sunmaktadır. 2014 yılında geliştirilen PI-RADS v2 (Prostate Imaging-Reporting and Data System) sınıflandırma sistemi ile MR görüntülerindeki 1 ile 5 arası sınıflandırılmaktadır (5 en en yüksek kanser şüphesi taşıyan alandır). Bu sınıflama sayesinde 3 Tesla MR cihazlarıyla çok güvenilir sonuçlar elde edilmektedir. Multiparametrik MR’da kanserli alanları daha detaylı inceleme ve raporlama imkanı sunan PI-RADS v2 sınıflaması %90 üzerinde doğruluk oranıyla kanser saptamaktadır. PI-RADS v2 sınıflaması aşağıda gösterilmiştir:
- PI-RADS 1 – Çok düşük risk
- PI-RADS 2 – Düşük risk
- PI-RADS 3 – Orta risk (kanser açısından şüpheli)
- PI-RADS 4 – Yüksek risk
- PI-RADS 5 – Çok yüksek risk
Prostat Kanseri Tanısında mp-MRI kullanımı
Prostat MR prostat dokusundaki kanser hücrelerini %90 üzerinde doğrulukla göstermektedir. Bu görüntülerin diğer bir önemi prostattan yapılan doku örneklemesi, yani biyopsi sırasında da kullanılabilirliğidir. Bu teknik 3 farklı yoldan uygulanabilir:
- MR-TRUS füzyon biyopsi tekniği
Yazılım yardımıyla önceden elde edilen ve kanser odaklarının işaretlendiği MR görüntülerinin rektal ultrason görüntüleriyle üst-üste getirilerek (füzyon yapılarak) hedeflenen alandan örnekleme yapılmasıdır. MR ve ultrason görüntüleri birleştirilerek 3-boyutlu sanal prostat dokusu oluşturulmakta ve şüpheli alandan biyopsi alınabilmektedir. Klinik tecrübemizde en sık kullandığımız yöntemdir. - ‘In-Bore’ biyopsi tekniği
Hasta MR cihazı içindeyken anestezi uygulaması ile şüpheli tespit edilen alandan örnekleme yapılmasıdır. Teknik açıdan uygulanması zor yöntemdir. - Kognitif füzyon biyopsi tekniği
Önceden MR’da tespit edilen şüpheli alanların makat bölgesinden yapılan standart ultrason eşliğinde biyopsi işleminde kullanılmasıdır.
Şekil 2. 58 yaş erkek; PSA değeri 5.8ng/ml saptanması üzerine hastaya çekilen prostat MR görüntülerini görmekteyiz (a ve b). Kanserli doku şüphesi bulunan alandan (a ve b) füzyon biyopsi tekniği ile alınan biyopsi patolojisi prostat kanseri ortaya koymuştur. Daha sonra prostat kanseri ameliyatı ile çıkartılan prostat dokusunda gösterilen kanserli alan (c – kırmızı renkli alan), MR görüntülerindeki kanserli alanla birebir aynıdır.
